ΜΑΘΗΜΑ 1ο
Α) ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Α) ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
1. ΣΚΟΠΟΣ της Θ. Λειτουργίας είναι η δοξολογία του ονόματος του Τριαδικού Θεού και η απόλαυση του απρόσιτου φωτός της παρουσίας του Κυρίου, δηλ. η φανέρ
ωση του Θεού στον άνθρωπο, ώστε ναγιασθεί, να μεταπλασθεί και να γίνει θεοειδής. Με μια λέξη σκοπός της Ορθόδοξης Θ. Λειτουργίας είναι η ΘΕΩΣΗ.
2. ΘΕΜΕΛΙΟ του Μυστηρίου της Θ. Λειτουργίας είναι οι λόγοι του Κυρίου που βρίσκονται στο Ευαγγέλιο: Ιωαν. Στ΄. 32-58 και Λουκ. Κβ΄., Ι9.
3. ΟΡΙΣΜΟΣ : Είναι το μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας, με την μορφή και διάταξη, που καθόρισε και διατύπωσε η Αγία μας Εκκλησία.2. ΘΕΜΕΛΙΟ του Μυστηρίου της Θ. Λειτουργίας είναι οι λόγοι του Κυρίου που βρίσκονται στο Ευαγγέλιο: Ιωαν. Στ΄. 32-58 και Λουκ. Κβ΄., Ι9.
4. ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ του Μυστηρίου της Θ. Λειτουργίας :
α) Ανάμνηση : υπενθυμίζει τον Μ. Δείπνο.
β) Κοινωνία : είναι υπακοή συμμόρφωση των πιστών στην εντολή του ΚυρίουΛάβετε, φάγετε.
γ) ΘΥΣΙΑ : Αναπαράσταση της Σταυρικής Θυσίας, αλλά και πραγματική αναίμακτη θυσία.
5.ΤΥΠΟΙ Θ. Λειτουργίας :
Η Εκκλησία μας σήμερα χρησιμοποιεί τέσσερις Θ. Λειτουργίες :
α) Την του Αποστόλου Ιάκωβου του αδελφόθεου.
β) Την των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων.
γ) Την του Μ. Βασιλείου.
δ) Την του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η (γ) είναι υπό μορφή και διάταξη Θ. Λειτουργίας εκκλησιαστική ακολουθία και όχι Λειτουργία.
Κατά χρονολογική σειρά, παλαιότερη είναι η πρώτη, που γίνεται στις 23 Οκτωβρίου κάθε χρόνο και μια Κυριακή μετά τα Χριστούγεννα.
Δεύτερη είναι των Προηγιασμένων που γίνεται μόνο κάθε Τετάρτη και Παρασκευή της Μ. Τεσσαρακοστής.
Τρίτη είναι του Μ. Βασιλείου, που γίνεται δέκα φορές το χρόνο, δηλ. του Αγ. Βασιλείου, την παραμονή των Χριστουγέννων, των Θεοφανίων, τις πέντε πρώτες Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής, την Μ. Πέμπτη και το Μ. Σάββατο.
Τέταρτη τέλος είναι του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, επάνω στην οποία θα στηριχθεί και η σειρά των μαθημάτων αυτών.
ΜΑΘΗΜΑ 2ο
Β΄. ΔΙΑΙΡΕΣΗ
Β΄. ΔΙΑΙΡΕΣΗ
α) Πνευματική διαίρεση :
1. Προετοιμασία (Λουκ. κβ΄.Ι4-Ι8, Ματθ. κστ΄.Ι9-26, Μαρκ. ιδ΄.22-24, Ματθ. κστ΄. 30 και Μαρκ. ιδ΄. 26.)
2. Προπαρασκευή
3. Ευλογία
4. Καθαγιασμός
5. Μετάδοσις
β)Τεχνική διαίρεση : Διαιρείται στα πιο κάτω μέρη :
Ι. Προπαρασκευής (Από Ευλογημένη η Βασιλεία έως και της απαγγελίας του Συμβόλου της Πίστεως).
2. Της Αγίας Αναφοράς (από την φράση Στώμεν καλώς?. Έως και την φράση Και έσται?..
3. Της Θ. Κοινωνίας ή Μεταλήψεως (Από την φράση Και δος ημίν ?. έως και την φράση Μετά φόβου Θεού ? και
4. Της Ευχαριστίας Υμνολογίας (Από την φράση Ορθοί Μεταλαβόντες ?.. έως το Δι΄ευχών.
γ) Επικρατέστερη διαίρεση σήμερα :
1. Προσκομιδή ή Πρόθεση
2. Λειτουργία των Κατηχουμένων
3. Λειτουργία των Πιστών
Ανακεφαλαιώνοντας τα πιο πάνω, επειδή η γλώσσα των περγαμηνών που έχουν γραφτεί τα κείμενα της Θ. Λειτουργίας απέχει πολύ από την σημερινή καθομιλουμένη γλώσσα, είναι ανάγκη ο Ορθόδοξος λαός μας να γίνει γνώστης και κάτοχος των τελουμένων στην Θ. Λειτουργία. Γιατί μόνο έτσι είναι δυνατό να επέλθει άνθηση των ψυχών στους νέους Καππαδόκες, μέσω των οποίων η βασιλεία του κόσμου θα κατακτηθεί από την Βασιλεία του Θεού.
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΠΡΟΘΕΣΗ Η΄ ΠΡΟΣΚΟΜΙΔΗ
Ο Θεός ?. Πρόσδεξαι την πρόθεσιν ταύτην ? μνημόνευσον των προσενεγκάντων και διους προσήγαγον
(Ευχή της Προθέσεως)
Π Ρ Ο Θ Ε Σ Η
Ορισμός: Όταν λέμε Πρόθεση η Αγία και Ιερά Πρόθεση, εννοούμε τον τόπο (κάποιο τραπεζάκι η ξεχωριστή θέση η κόγχη του Αγίου Βήματος προς ταριστερά της Αγ. Τράπεζας) επάνω στον οποίο προετοιμάζονται τα προσκομιζόμενα δώρα για το Μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας. Πάλι εννοούμε και αυτή την Ιερή Ακολουθία, που γίνεται από τον Λειτουργό, για την κανονική και λειτουργική ετοιμασία των δώρων εις αγίαν ενότητα σε αντίτυπα του σώματος και αίματος του Κυρίου.
Η πρόθεση δηλ. είναι σαν μια Θ. Λειτουργία σε εμβρυακή κατάσταση.
Τα σκεύη της Ι. Προθέσεως :
Δίσκος ή Δισκάριο
Αγ. Ποτήριο
Αγία Λόγχη
Λαβίδα
Πρόσφορα τρία
Κρασί από γνήσιο σταφύλι.
Σημείωση: Κατά τις Αποστολικές Διαταγές (Βιβλ. Δ΄. κεφ. ΣΤ΄.) όφειλαν οι λειτουργούντες ιερείς να μη δέχονται δώρα (δηλ. πρόσφορο, κρασί κ.λ.π.) από κάθε Χριστιανό, αλλά μόνο από εκείνους που ήταν έτοιμοι να κοινωνήσουν και βρίσκονται σε μετάνοια. Πρέπει να υπάρχει μεγάλη προσοχή από τον ιερέα και τους Χριστιανούς που προσφέρουν δώρα για την Θ. Λειτουργία, για να μη παροργίζεται ο Κύριος και εκκαίεται ο θυμός αυτού (Γ΄. Βασιλ. Ιζ΄. 17-18).
ΜΑΘΗΜΑ 3ο
ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΚΕΥΩΝ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΠΡΟΘΕΣΕΩΣ
1. ΔΙΣΚΟΣ ή ΔΙΣΚΑΡΙΟ : Σημαίνει, κατά την πατερική διδασκαλία, την φάτνη, στην οποία γεννήθηκε ο Χριστός. Επίσης τη θριαμβευτική ασπίδα, επάνω στην οποία περιβάλλεται ο Βασιληάς των όλων από Αγγελικές παρατάξεις. Επίσης το νεκρικό κρεβάτι, επάνω στο οποίο κηδεύτηκε ο Κύριος από τον Ιωσήφ και τον Νικόδημο, όπου τοποθετεί ο Ιερέας τον ʼγιο ʼρτο και τις μερίδες δηλ. την θριαμβεύουσα και στρατευομένη Εκκλησία.
2. ΑΓΙΟ ΠΟΤΗΡΙΟ : Εικονίζει το ποτήριο που έδωσε ο Χριστός στους μαθητές του, κατά την διάρκεια του Μ. Δείπνου.
3. ΑΓΙΑ ΛΟΓΧΗ : Υπενθυμίζει την λόγχη, που κτύπησε ο στρατιώτης την πλευρά του Κυρίου, επάνω στον Σταυρό. Χρησιμοποιείται μόνο στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας.
4. ΑΓΙΑ ΛΑΒΙΔΑ : Λέγεται και Κοχλιάριον. Επειδή ο Ησαΐας στο στ΄. Κεφ. διηγείται τα περί ΛΑΒΙΔΟΣ, γι αυτό το κοχλιάριο αυτό ονομάζεται ΛΑΒΙΔΑ, επειδή την ώρα της Θ. Κοινωνίας μεταφέρει σαν άνθρακα το Σώμα και το αίμα του Χριστού, που αφαιρεί τις αμαρτίες και αγιάζει εκείνους που μεταλαμβάνουν άξια. Επινοήθηκε το έτος 800 μ.Χ. περίπου και τηρείται μόνο από την Ορθόδοξη Εκκλησία.
5. ΠΡΟΣΦΟΡΟ : Συμβολίζει την Παναγία, την οποία προσέφεραν οι γονείς της στην Εκκλησία, ο δε Ζαχαρίας έβαλε αυτήν στα ʼγια των Αγίων. Η τοποθέτηση του Προσφόρου στην Αγ. Πρόθεση συμβολίζει την είσοδο της Παναγίας στο σπήλαιο, που γέννησε τον Χριστό.
6.ΚΡΑΣΙ : Συμβολίζει το Αίμα του Κυρίου, που χύθηκε για τη σωτηρία του κόσμου.
ΑΣΤΕΡΙΣΚΟΣ : Φανερώνει το αστέρι που είδαν οι μάγοι και οδηγηθήκανε εκεί που έμενε το παιδί Ιησούς με την μητέρα του. Χρησιμεύει για προφύλαξη του Αγ. ʼρτου και των μερίδων. Αυτόν κτυπάει ο Ιερέας με το δισκάριο την ώρα της φράσεως Τον επινίκιον ύμνον ?. Για να κάνει προσεκτικούς εκείνους που θα επικοινωνήσουν.
ΚΑΛΥΜΜΑΤΑ : Συμβολίζουν το σουδάριο, που ήταν επάνω στο πρόσωπο του Χριστού, όταν ήταν στον τάφο.
ΑΕΡΑΣ : Φανερώνει το σεντόνι του Ιωσήφ μπροστά στο μνήμα του Κυρίου.
ΣΠΟΓΓΟΣ : Συμβολίζει τον σπόγγο, με τον οποίο ποτίστηκε ο Χριστός ξύδι , επάνω στο Σταυρό.
ΝΙΨΙΜΟ ΤΩΝ ΧΕΡΙΩΝ : Συμβολίζει την καθαριότητα της ψυχής και του σώματος του Ιερέα, που πρόκειται να λειτουργήσει.
ΠΡΟΘΕΣΗ :Συμβολίζει α)το Σπήλαιο που γεννήθηκε ο Χριστός, β)Τον Αγ Γολγοθά.
ΠΡΟΣΚΟΜΙΔΗ : Λέγεται γιατί προσφέρουν σαυτήν τα τίμια δώρα, ο ʼρτος και το κρασί. Γίνεται στην προσκομιδή η απεικόνιση του πάθους και της γεννήσεως του Ιησού Χριστού. Δεξιά του Αγ. ʼρτου τοποθετείται η μερίδα της Θεοτόκου και αριστερά οι μερίδες των ταγμάτων.
ΘΥΜΙΑΜΑ : Συμβολίζει την προσευχή των Χριστιανών προς τον Θεό.
ΘΥΜΙΑΤΟ : Συμβολίζει την ανθρωπότητα του Χριστού. Το καρβουνάκι την θεότητα. Το λιβάνι την ευωδία του Αγ. Πνεύματος. Οι 4 αλυσίδες τους Ευαγγελιστές. Τα 12 κουδουνάκια τους Αποστόλους.
ΚΑΛΥΨΗ ΤΩΝ ΔΩΡΩΝ : Γίνεται γιατί μέχρι των χρόνων των θαυμάτων του Χριστού η θεότητα του ήταν άγνωστη.
2. ΑΓΙΟ ΠΟΤΗΡΙΟ : Εικονίζει το ποτήριο που έδωσε ο Χριστός στους μαθητές του, κατά την διάρκεια του Μ. Δείπνου.
3. ΑΓΙΑ ΛΟΓΧΗ : Υπενθυμίζει την λόγχη, που κτύπησε ο στρατιώτης την πλευρά του Κυρίου, επάνω στον Σταυρό. Χρησιμοποιείται μόνο στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας.
4. ΑΓΙΑ ΛΑΒΙΔΑ : Λέγεται και Κοχλιάριον. Επειδή ο Ησαΐας στο στ΄. Κεφ. διηγείται τα περί ΛΑΒΙΔΟΣ, γι αυτό το κοχλιάριο αυτό ονομάζεται ΛΑΒΙΔΑ, επειδή την ώρα της Θ. Κοινωνίας μεταφέρει σαν άνθρακα το Σώμα και το αίμα του Χριστού, που αφαιρεί τις αμαρτίες και αγιάζει εκείνους που μεταλαμβάνουν άξια. Επινοήθηκε το έτος 800 μ.Χ. περίπου και τηρείται μόνο από την Ορθόδοξη Εκκλησία.
5. ΠΡΟΣΦΟΡΟ : Συμβολίζει την Παναγία, την οποία προσέφεραν οι γονείς της στην Εκκλησία, ο δε Ζαχαρίας έβαλε αυτήν στα ʼγια των Αγίων. Η τοποθέτηση του Προσφόρου στην Αγ. Πρόθεση συμβολίζει την είσοδο της Παναγίας στο σπήλαιο, που γέννησε τον Χριστό.
6.ΚΡΑΣΙ : Συμβολίζει το Αίμα του Κυρίου, που χύθηκε για τη σωτηρία του κόσμου.
ΑΣΤΕΡΙΣΚΟΣ : Φανερώνει το αστέρι που είδαν οι μάγοι και οδηγηθήκανε εκεί που έμενε το παιδί Ιησούς με την μητέρα του. Χρησιμεύει για προφύλαξη του Αγ. ʼρτου και των μερίδων. Αυτόν κτυπάει ο Ιερέας με το δισκάριο την ώρα της φράσεως Τον επινίκιον ύμνον ?. Για να κάνει προσεκτικούς εκείνους που θα επικοινωνήσουν.
ΚΑΛΥΜΜΑΤΑ : Συμβολίζουν το σουδάριο, που ήταν επάνω στο πρόσωπο του Χριστού, όταν ήταν στον τάφο.
ΑΕΡΑΣ : Φανερώνει το σεντόνι του Ιωσήφ μπροστά στο μνήμα του Κυρίου.
ΣΠΟΓΓΟΣ : Συμβολίζει τον σπόγγο, με τον οποίο ποτίστηκε ο Χριστός ξύδι , επάνω στο Σταυρό.
ΝΙΨΙΜΟ ΤΩΝ ΧΕΡΙΩΝ : Συμβολίζει την καθαριότητα της ψυχής και του σώματος του Ιερέα, που πρόκειται να λειτουργήσει.
ΠΡΟΘΕΣΗ :Συμβολίζει α)το Σπήλαιο που γεννήθηκε ο Χριστός, β)Τον Αγ Γολγοθά.
ΠΡΟΣΚΟΜΙΔΗ : Λέγεται γιατί προσφέρουν σαυτήν τα τίμια δώρα, ο ʼρτος και το κρασί. Γίνεται στην προσκομιδή η απεικόνιση του πάθους και της γεννήσεως του Ιησού Χριστού. Δεξιά του Αγ. ʼρτου τοποθετείται η μερίδα της Θεοτόκου και αριστερά οι μερίδες των ταγμάτων.
ΘΥΜΙΑΜΑ : Συμβολίζει την προσευχή των Χριστιανών προς τον Θεό.
ΘΥΜΙΑΤΟ : Συμβολίζει την ανθρωπότητα του Χριστού. Το καρβουνάκι την θεότητα. Το λιβάνι την ευωδία του Αγ. Πνεύματος. Οι 4 αλυσίδες τους Ευαγγελιστές. Τα 12 κουδουνάκια τους Αποστόλους.
ΚΑΛΥΨΗ ΤΩΝ ΔΩΡΩΝ : Γίνεται γιατί μέχρι των χρόνων των θαυμάτων του Χριστού η θεότητα του ήταν άγνωστη.
ΜΑΘΗΜΑ 4ο
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΗΧΟΥΜΕΝΩΝ
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΗΧΟΥΜΕΝΩΝ
Η Ακολουθία της Ι. Προθέσεως χαρακτηρίζεται σαν εισαγωγή, σαν πρόλογος της θείας Μυσταγωγίας. Η Λειτουργία των κατηχουμένων αποτελεί τα Αγια της, μέσω των οποίων θανέβουμε, κατά την Λειτουργία των πιστών, στα ʼγια των Αγίων. Ονομάζεται Λειτουργία των κατηχουμένων αν και σήμερα η ονομασία εξέλιπε.
Κεφαλή και στέμμα της Λειτουργίας είναι το Ευλογημένη η Βασιλεία? και τέρμα της οι ευχές υπέρ των κατηχουμένων.
Το κέντρο της είναι : η μικρή είσοδος, ταντίφωνα και τα ειρηνικά.
Το τέλος της είναι : τ αναγνώσματα, το κήρυγμα, την εκτενή δέηση.
Κατηχούμενοι λεγόντουσαν όσοι άφηναν την πατρική τους θρησκεία και πλάνη και προστρέχανε στην αληθινή πίστη.
Η Λειτουργία των κατηχουμένων παριστάνει την ζωή του Σωτήρα και κυρίως τα μεταξύ της ενσαρκώσεως και των παθών αυτού γεγονότα, όπως φαίνεται στους ψαλλόμενους ύμνους, τις ευχές και τις περικοπές της Αγ. Γραφής.
Η Λειτουργία των πιστών παριστάνει τον Μ. Δείπνο, τα πάθη του Σωτήρα και την εκ νεκρών ένδοξή του ανάσταση και την ανάληψή του στους ουρανούς. Αυτό το μέρος είναι το πιο σπουδαίο.
ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ Θ. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ
ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ : Σημαίνει το Τρισυπόστατο του Θεού. Γιατί με την ενανθρώπισή του μάθαμε, ότι ο Θεός είναι τρισυπόστατος. (Πατήρ, Υιός και ʼγιον Πνεύμα). Πριν από την εκφώνηση αυτή ο ιερέας λέγει μυστικά τον Αγγελικό Ύμνο Δόξα εν υψίστοις Θεώ ? γιατί οι ποιμένες μόνοι ακούσανε αυτόν τότε.
Η εκφώνηση αυτή αποτελεί σε σύνοψη το κεφάλαιο των δογμάτων της Αγίας μας Πίστεως ή όπως παρατηρεί ο αείμνηστος Κ. Καλλίνικος είναι το αίμα και ο μυελός του Χριστιανισμού, η αδαμάντινη θέση της πίστεως μας.
ΑΜΗΝ : Η έννοιά του είναι ότι ο εκκλησιαζόμενος λαός βροντοφωνάζει και διατρανώνει την πίστη του στο Βασίλειο κράτος της Τρισυπόστατης Θεότητας.
ΕΙΡΗΝΙΚΑ ή Μ. ΣΥΝΑΠΤΗ : Ειρηνικά λέγονται, γιατί οι τρεις πρώτες δεήσεις έχουν σαν αίτημα την ειρήνη που τόσο συχνά επανέλαβε και τόνισε ο Σωτήρας την νύκτα της παραδόσεώς του και μετά την Ανάστασή του.
Μεγάλη Συναπτή λέγεται γιατί ο ιερέας ενώνει όλες τις τάξεις των ανθρώπων, παρακαλώντας γιαυτούς με τον λαό προς το Θεό.
α) Τριπλό αίτημα ειρήνης :
Εν ειρήνη ? Υπέρ της άνωθεν ειρήνης ... Υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου ?.
Με το πρώτο αίτημα προτρεπόμεθα μεταξύ μας να ειρηνεύουμε πριν αρχίσουμε να ζητάμε από τον Κύριο εκείνα, για τα οποία έχουμε ανάγκη.
Με το δεύτερο αίτημα ζητάμε την άνωθεν ειρήνη δηλ. την αγαθή εκείνη δόση, που χαρίζει στον άνθρωπο πανριτεινή χαρά, ειρήνη και πνευματική ηρεμία, την μακάρια ανάπαυση, που καμία αντίθετη δύναμη, ούτε πάθος, ούτε συμφορά μπορεί να διαταράξει. Είναι η ειρήνη η πάντα νουν υπερέχουσα (Φιλιπ. Δ΄ 7).
Η κοσμική ειρήνη είναι εξωτερική και διαφέρει της άνωθεν ειρήνης. Με το αίτημα αυτό ζητάμε και την σωτηρία της ψυχής μας.
Με το τρίτο αίτημα ζητάμε α) την εξάπλωση σόλο τον κόσμο του κηρύγματος του Ευαγγελίου β) Σταθερότητα και εμμονή εις την παράδοση της Εκκλησίας των επί μέρους τοπικών Εκκλησιών και γ) την ένωση όλων των πλησίον και μακράν ανθρώπων κάτω από την σκέπη της Εκκλησίας.
Κεφαλή και στέμμα της Λειτουργίας είναι το Ευλογημένη η Βασιλεία? και τέρμα της οι ευχές υπέρ των κατηχουμένων.
Το κέντρο της είναι : η μικρή είσοδος, ταντίφωνα και τα ειρηνικά.
Το τέλος της είναι : τ αναγνώσματα, το κήρυγμα, την εκτενή δέηση.
Κατηχούμενοι λεγόντουσαν όσοι άφηναν την πατρική τους θρησκεία και πλάνη και προστρέχανε στην αληθινή πίστη.
Η Λειτουργία των κατηχουμένων παριστάνει την ζωή του Σωτήρα και κυρίως τα μεταξύ της ενσαρκώσεως και των παθών αυτού γεγονότα, όπως φαίνεται στους ψαλλόμενους ύμνους, τις ευχές και τις περικοπές της Αγ. Γραφής.
Η Λειτουργία των πιστών παριστάνει τον Μ. Δείπνο, τα πάθη του Σωτήρα και την εκ νεκρών ένδοξή του ανάσταση και την ανάληψή του στους ουρανούς. Αυτό το μέρος είναι το πιο σπουδαίο.
ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ Θ. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ
ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ : Σημαίνει το Τρισυπόστατο του Θεού. Γιατί με την ενανθρώπισή του μάθαμε, ότι ο Θεός είναι τρισυπόστατος. (Πατήρ, Υιός και ʼγιον Πνεύμα). Πριν από την εκφώνηση αυτή ο ιερέας λέγει μυστικά τον Αγγελικό Ύμνο Δόξα εν υψίστοις Θεώ ? γιατί οι ποιμένες μόνοι ακούσανε αυτόν τότε.
Η εκφώνηση αυτή αποτελεί σε σύνοψη το κεφάλαιο των δογμάτων της Αγίας μας Πίστεως ή όπως παρατηρεί ο αείμνηστος Κ. Καλλίνικος είναι το αίμα και ο μυελός του Χριστιανισμού, η αδαμάντινη θέση της πίστεως μας.
ΑΜΗΝ : Η έννοιά του είναι ότι ο εκκλησιαζόμενος λαός βροντοφωνάζει και διατρανώνει την πίστη του στο Βασίλειο κράτος της Τρισυπόστατης Θεότητας.
ΕΙΡΗΝΙΚΑ ή Μ. ΣΥΝΑΠΤΗ : Ειρηνικά λέγονται, γιατί οι τρεις πρώτες δεήσεις έχουν σαν αίτημα την ειρήνη που τόσο συχνά επανέλαβε και τόνισε ο Σωτήρας την νύκτα της παραδόσεώς του και μετά την Ανάστασή του.
Μεγάλη Συναπτή λέγεται γιατί ο ιερέας ενώνει όλες τις τάξεις των ανθρώπων, παρακαλώντας γιαυτούς με τον λαό προς το Θεό.
α) Τριπλό αίτημα ειρήνης :
Εν ειρήνη ? Υπέρ της άνωθεν ειρήνης ... Υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου ?.
Με το πρώτο αίτημα προτρεπόμεθα μεταξύ μας να ειρηνεύουμε πριν αρχίσουμε να ζητάμε από τον Κύριο εκείνα, για τα οποία έχουμε ανάγκη.
Με το δεύτερο αίτημα ζητάμε την άνωθεν ειρήνη δηλ. την αγαθή εκείνη δόση, που χαρίζει στον άνθρωπο πανριτεινή χαρά, ειρήνη και πνευματική ηρεμία, την μακάρια ανάπαυση, που καμία αντίθετη δύναμη, ούτε πάθος, ούτε συμφορά μπορεί να διαταράξει. Είναι η ειρήνη η πάντα νουν υπερέχουσα (Φιλιπ. Δ΄ 7).
Η κοσμική ειρήνη είναι εξωτερική και διαφέρει της άνωθεν ειρήνης. Με το αίτημα αυτό ζητάμε και την σωτηρία της ψυχής μας.
Με το τρίτο αίτημα ζητάμε α) την εξάπλωση σόλο τον κόσμο του κηρύγματος του Ευαγγελίου β) Σταθερότητα και εμμονή εις την παράδοση της Εκκλησίας των επί μέρους τοπικών Εκκλησιών και γ) την ένωση όλων των πλησίον και μακράν ανθρώπων κάτω από την σκέπη της Εκκλησίας.
ΜΑΘΗΜΑ 5ο
ΚΥΡΙΕ ΕΛΕΗΣΟΝ
ΚΥΡΙΕ ΕΛΕΗΣΟΝ : Αίτηση του λαού. Με αυτό ο λαός βεβαιώνει εκείνα που λέγει ο ιερέας και ότι αυτό θέλει. Η φράση μαρτυρεί την συμμετοχή του λαού στην Θ. Λατρεία, την συναίσθηση του λαού ότι παίρνει από τον Θεό τα ουράνια και επόγεια αγαθά και την ανάγκη που έχει ο άνθρωπος για να σωθεί.
Υπέρ του Αγίου Οίκου τούτου ?: Με την δέηση αυτή παρακαλούμε τον Θεό να φυλάττει στους αιώνας τον ιερό ναό μας, να ακούει δε και να συμπληρώνει τα δίκαια αιτήματα των πιστών του.
Υπέρ του Αρχιεπισκόπου ?: Επειδή ο επίσκοπος είναι πνευματικός πατέρας όλων επαρχία του, μνημονεύεται, σαν κεφαλή της επαρχιακής εκκλησίας. Ομοίως και ο κλήρος. Τέλος όλος ο λαός της τοπικής εκκλησίας.
Υπέρ της πόλεως ?: Σημαίνει τον πόθο των πιστών για την σωτηρία τους από την οργή του Θεού, λόγω των αμαρτιών τους.
Υπέρ πλεόντων ?: Η εκκλησία συμπάσχει και συμπονεί τα παιδιά της. Εύχεται σαν αληθινή μητέρα υπέρ υγείας των αρρώστων, εκείνων που ταξιδεύουν και γενικότερα όλων εκείνων που βρίσκονται κάτω από μια δοκιμασία.
Υπέρ του ρυσθήναι ?: Από την εκκλησία ζητείται η απαλλαγή από τις θλίψεις, την θεϊκή οργή, τον κίνδυνο και την κάθε ανάγκη των πιστών.
Αντιλαβού ?: Είναι περίληψη όλων των προηγουμένων δεήσεων και φανερώνει την αξία και την δύναμη της Θ. Χάριτος, δια της οποίας ο Θεός χορηγεί και δωρίζει στον άνθρωπο όλα τα επίγεια και ουράνια αγαθά .
Της Παναγίας αχράντου?: Η εκκλησία παρακαλεί τον Τριαδικό Θεό να σώζει τον πιστό λαό του δια των πρεσβειών της Παναγίας και των Αγίων του.
Ότι πρέπει Σοι ?: Είναι αυτή η εκφώνηση αίνος και δοξολογία προς την Τρισυπόστατη Θεότητα και υμνολογία ομολογίας.
Αντίφωνα : Σημαίνουν το κήρυγμα των προφητών μέχρι του Προδρόμου, αναγγέλουν την εκ της Παρθένου γέννηση και παρουσία του Χριστού στη γη.
Μακαρισμοί : Φανερώνουν την επιφάνεια και τη διδασκαλία του Χριστού στον κόσμο.
Μικρή είσοδος : Αυτή φανερώνει τον ερχομό του Χριστού στον κόσμο. Το Ευαγγέλιο φανερώνει τον Χριστό. Η λαμπάδα τον Πρόδρομο Ιωάννη.
Σοφία Ορθή : Σημαίνει ότι το Ευαγγέλιο είναι η μόνη και αληθινή σοφία.
Τρισάγιον : Γράφτηκε στα μέσα της 4ης εκατονταετηρίδος μ.Χ. Σημαίνει την μελωδία των Αγγέλων. Πολλές φορές αντί του Τρισάγιου ψάλλεται το όσοι εις Χριστόν ? ή Τον Σταυρόν σου ?.
Προκείμενον Αποστόλου : Σημαίνει την προειδοποίηση της παρουσίας του Χριστού από τους προφήτες.
Θυμίαμα : Σημαίνει την ευωδία του Αγίου Πνεύματος.
Απόστολος : Σημαίνει το κήρυγμα των Αποστόλων σόλο τον κόσμο.
Αλληλούια : Σημαίνει Αινείτε τον Θεόν.
Ευαγγέλιον : Η ευχάριστη αναγγελία περί της ελεύσεως του Σωτήρος εις τον κόσμο.
Είπωμεν πάντες : Σημαίνει ότι ο ιερέας ολοψύχως εύχεται, μαζί με το λαό, υπέρ των διαφόρων αιτημάτων.
Τέλος 2ου μέρους.
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΝ
Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΝ
Το τρίτο και τελευταίο μέρος της Θ. Μυσταγωγίας, είναι το σπουδαιότερο και φοβερότερο. Όλα προδίδουν ότι πρόκειται να τελεσθεί κάτι το υπεράνθρωπο.
ΟΙ ΤΑ ΧΕΡΟΥΒΕΙΜ : Ο ύμνος αυτός ψάλλεται την ώρα της Μεγ. Εισόδου. Διότι, σαν τα Χερουβείμ, που στέκονται γύρω από τον ουράνιο θρόνο, έτσι και εμείς εικονίζοντας αυτά τα Χερουβείμ και τις αγγελικές τάξεις, οφείλουμε να διώξουμε κάθε φροντίδα βιοτική, για να δεχθούμε τον Βασιλιά των όλων. Ο ύμνος μπήκε στη λατρεία το 573 μ. Χ.
ΜΕΓΑΛΗ ΕΙΣΟΔΟΣ : Αυτή σημαίνει την από τον Γολγοθά μετακόμιση του Σώματος του Κυρίου στον τάφο, τον οποίο, όπως λέγεται, παριστάνει η Αγ. Τράπεζα. Λέγεται μεγάλη 1)γιατί διαστέλλεται από την μικρή και 2)γιατί η προέλευση του Βασιλιά των όλων δορυφορείται από λαμπάδες, εξαπτέρυγα κ.λ.π.
ΑΙΤΗΣΕΙΣ : Με αυτές ζητάμε από τον Κύριο ειρηνική την ημέρα, ειρηνικό οδηγό της ψυχής και του σώματός μας άγγελο, συγχώρηση των αμαρτιών μας κ.λ.π.
ΑΓΑΠΗΣΩΜΕΝ ΑΛΛΗΛΟΥΣ : Όλοι όσοι ομολογούν το Σύμβολο της πίστεως, πρέπει να έχουν αγάπη και ομόνοια.
ΠΑΤΕΡΑ, ΥΙΟΝ ? : Ο λαός ομολογεί ότι πιστεύει στην Αγ. Τριάδα, με ομόνοια και αγάπη προς τον πλησίον.
ΤΑΣ ΘΥΡΑΣ, ΤΑΣ ΘΥΡΑΣ : Οι διορισμένοι φύλακες των θυρών του ναού, έκλειναν τις πόρτες για τους μη πιστούς. ʼλλη ερμηνεία είναι ότι, τον νουν μας και τις σκέψεις μας ας τις υψώσουμε προς την σοφία, δηλ. τον Λόγον του Θεού.
ΠΙΣΤΕΥΩ : Έτσι ονομάζεται το σύμβολο της πίστεως.
ΑΗΡ : Σείεται ο αέρας, σημαίνων τον σεισμόν που έγινε στην Ανάσταση του Χριστού. ʼλλοι λέγουν ότι σημαίνει το γκρέμισμα του Εωσφόρου με το τάγμα του από τον ουρανό.
Η ΧΑΡΙΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ?: Ο ιερέας ευλογεί τον λαό με τη χάρη του Υιού, την αγάπη του Πατέρα και την κοινωνία του Αγ. Πνεύματος, τις οποίες επικαλείται υπέρ των πιστών.
ΑΝΩ ΣΧΩΜΕΝ ?: Ας υψώσουμε τις αισθήσεις ψηλά, φρονούντες τα ουράνια.
ΤΟΝ ΕΠΙΝΙΚΙΟΝ ΥΜΝΟΝ : Ονομάσθηκε επινίκιος γιατί δοξάζεται ο Θεός σαυτόν, σαν κύριος όλων των δυνάμεων.
ΛΑΒΕΤΕ ΦΑΓΕΤΕ ? ΠΙΕΤΕ ΕΞ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΕΣ . Είναι αρχαία συνήθεια που σημαίνει ότι έφτασε η ώρα της Θ. Κοινωνίας των Χριστιανών. Σήμερα έχουν απλώς την ουσιαστική σημασία των λόγων του Κυρίου.
ΤΑ ΣΑ ΕΚ ΤΩΝ ΣΩΝ, δηλ. τα δικά σου προσφέρομεν εκ των δικών σου κάθε χρόνο και για όλα τα καλά που δίνεις στα λογικά σου κτίσματα.
ΚΑΙ ΠΟΙΗΣΟΝ ΤΟΝ ΑΡΤΟΝ ?: Η μεγάλη στιγμή της μεταβολής του ψωμιού και του κρασιού σε Σώμα και Αίμα Χριστού.
ΔΙΠΤΥΧΑ : Η Μνημόνευση των ευσεβών Χριστιανών, ιδίως Ιεραρχών και αρχόντων.
ΠΑΤΕΡ ΗΜΩΝ : Αναγιγνώσκεται η Κυριακή προσευχή, γιατί πλησιάζει η Θ. Κοινωνία και πρέπει να ζητούμε από τον Θεό τη συγχώρεση των αμαρτιών μας, αφού συγχωρήσουμε τις αμαρτίες των άλλων συνανθρώπων μας.
ΠΡΟΣΧΩΜΕΝ ΤΑ ΑΓΙΑ ΤΟΙΣ ΑΓΙΟΙΣ : Η προσοχή τονίζεται γιατί αυτά δίνονται μόνο στους άξιους να κοινωνήσουν.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ : Ονομάστηκε έτσι γιατί οι ιερείς κοινωνούν όταν αυτό ψάλλεται.
ΖΕΣΗ : Το ζεστό νερό μπαίνει για να γίνει ζεστό το αίμα και το νερό που βρίσκεται στο Αγ. Ποτήριο, όπως όταν έτρεξε από την πλευρά του Χριστού.
ΜΕΤΑ ΦΟΒΟΥ : Ο Χρυσόστομος λέγει ότι όταν ανοίγει η Ωραία Πύλη ανοίγει ο ουρανός και βγαίνουν τα ʼγια.
ΣΩΣΟΝ Ο ΘΕΟΣ : Σημαίνει την ευλογία του Χριστού στους μαθητές του, όταν επρόκειτο ναναληφθει.
ΟΠΙΣΘΑΜΒΩΝΟΣ ΕΥΧΗ : Σημαίνει ότι ο ιερέας βρίσκεται μεταξύ των πιστών και επισφραγίζει τα αιτήματά του.
ΑΝΤΙΔΩΡΟΝ : Σε τύπο των δώρων της Θ. Κοινωνίας δίνεται το Αντίδωρο, που κόβεται από την προσφορά της Θ. Λειτουργίας.
Τέλος 3ου μέρους.
Το λέγει η Επιστήμη
Η ΙΕΡΑ ΣΙΝΔΩΝ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΕΙΝΑΙ ΓΝΗΣΙΑ & ΑΥΘΕΝΤΙΚΗ
Καταπληκτικάς λεπτομερείας επί του μαρτυρίου του Ιησού Χριστού απεκάλυψεν ηλεκτρονική ανάλυσις της Αγίας Σινδόνος, η οποία φυλάσσεται εις την εκκλησία των Σικελών εις την Ρώμη. Η ανάλυσις, με λεπτομερείς φωτογραφίες και επεξηγήσεις, εκτίθεται εις το Κέντρον Σινδολογίας της Ρώμης.
Η ηλεκτρονική μελέτη και ανάλυσις της Ιεράς Σινδόνος, η αυθεντικότης της οποίας κατά τους ειδικούς είναι πλέον αναντίρρητος εγένετο εις την Πασαδένα της Καλιφόρνιας υπό επιστημόνων του εκεί Τζετ Προπιούλσιον Λαμπορατόρυ όπου εγένοντο και οι αναλύσεις των φωτογραφιών του πλανήτου ʼρεως, οι οποίες είχαν μεταδοθεί από τον διαστημικό δορυφόρο Βάικινγκ.
Η ανάλυσις της Ιεράς Σινδόνος εγένετο κατά τον αυτόν τρόπο, κατά τον οποίον εγένετο και εκείνη των φωτογραφιών του ʼρεως. Με τη βοήθεια ενός σκάννερ (τομογραφικού μηχανήματος ) οι Αμερικανοί επιστήμονες υπέβαλαν τις φωτογραφίες τις οποίες είχε λάβει δι υπεριωδών ακτινών το 1973, ο Ιταλός επιστήμων Τζιοβάν Μπαττίστα Τζιούντικα Κορδίλια, οι οποίες είχαν αποτυπώσει επί της ταινίας λεπτομέρειες όχι μόνον του σώματος του Ιησού, οι οποίες ήταν αθέατες δια γυμνού οφθαλμού, αλλά και των τραυμάτων της μαστιγώσεως, των ήλων και των ακανθών επί της κεφαλής Του. Τώρα το μηχάνημα τομογραφίας ανέλυσε εκάστην εκ των εικόνων εκείνων εις μίαν σειράν λεπτότατων στιγμών, των οποίων εμετρήθη η φωτεινή έντασις βάσει ειδικού κώδικος.
Εν συνεχεία όλες οι στιγμές διοχετεύτηκαν εντός ηλεκτρονικού εγκεφάλου, ο οποίος τις υπέβαλε σε διάφορες επεξεργασίες.
Εν εκ των πορισμάτων του ηλεκτρονικού εγκεφάλου υπήρξε η αναγνώριση της αρχαιότητας και του τόπου κατασκευής του υφαδιού του υφάσματος, το οποίο απεδείχθη ότι είχε κατασκευαστεί σύμφωνα προς τα ισχύοντα εις την Ιερουσαλήμ κατά την εποχή του Ιησού Χριστού. Με τα αυτά κριτήρια εξετάστηκε και η λεπτότατη κόνις, η οποία υπήρχε επί του υφάσματος και η οποία προερχόταν εκ των αρωμάτων και των ελαίων με τα οποία είχε αλειφθεί το Σώμα μετά την αποκαθήλωση.
Το σπουδαιότερο όμως όλων υπήρξαν οι φωτογραφημένες αποτυπώσεις επί της Σινδόνος όλων των λεπτομερειών του περιτυλιχθέντος Σώματος και οι οργανικές ουσίες του οι οποίες αφηγούνται με απίστευτη ακρίβεια το Θείον Πάθος. Οι ηλεκτρονικές αυτές εικόνες επιβεβαιώνουν τας ληφθείσας δια των υπεριωδών ακτινών, δείχνουν δε ότι το Θείον Σώμα είχε μαστιγωθεί και μάλιστα 121 φορές, σε όλα τα σημεία, πλην της περιοχής της καρδιάς, υπό δυο μαστιγωτών. Ο βασανισθείς είχε μαστιγωθεί σε κυρτή στάση, ο δε ηλεκτρονικός εγκέφαλος κατόρθωσε να μετρήσει ακόμη και τη δύναμη των μαστιγώσεων.
Επί της κεφαλής έχουν αποτυπωθεί τα ίχνη ακάνθινου στεφάνου, ο οποίος δεν ήταν στέφανος αλλά ολόκληρος σκούφος, ο οποίος κάλυπτε ολόκληρο το κεφάλι.
Η δεξιά πλευρά του προσώπου του βασανισθέντος είχε παραμορφωθεί, η δε αριστερά πλευρά της κόμης του και της γενειάδος του είχε ξεριζωθεί. Η πλευρά αυτή ήταν περισσότερο ματωμένη από τη δεξιά. Εις πλαστογράφος ουδέποτε θα ήταν δυνατό να φανταστεί τέτοιες περίεργες λεπτομέρειες, λέγει η έκθεση των επιστημόνων. Επί του σημείου όπου είχε ακουμπήσει το πρόσωπο διακρίνεται η θλάση του ρινικού οστού εκ ραβδισμού. Τραύματα εκ της μαστιγώσεως διακρίνονται επίσης εις το αριστερό γόνατο, εις δε την αριστερή κνήμη το τραύμα εκ του σχοινιού.
Ακόμη και το μαρτύριο της Σταυρώσεως και η φοβερά και μακρότατη αγωνία είναι αποτυπωμένα επί της Σινδόνος. Οι ήλοι φαίνεται ότι ήταν τρεις και όχι τέσσερις, κατά δε την διάρκεια της αγωνίας του ο Εσταυρωμένος είχε προσπαθήσει να ανορθωθεί, στηριζόμενος επί του μοναδικού ήλου δια του οποίου ήταν καρφωμένα τα πόδια του.
Υπάρχουν επίσης τα αιματοβαμμένα ίχνη των χεριών εκείνων οι οποίοι έκαναν την Αποκαθήλωση. ʼλλες δε λεπτομέρειες επιτρέπουν αναπαράσταση της σπουδής με την οποίαν εγένετο η Αποκαθήλωση.
Η ηλεκτρονική μελέτη και ανάλυσις της Ιεράς Σινδόνος, η αυθεντικότης της οποίας κατά τους ειδικούς είναι πλέον αναντίρρητος εγένετο εις την Πασαδένα της Καλιφόρνιας υπό επιστημόνων του εκεί Τζετ Προπιούλσιον Λαμπορατόρυ όπου εγένοντο και οι αναλύσεις των φωτογραφιών του πλανήτου ʼρεως, οι οποίες είχαν μεταδοθεί από τον διαστημικό δορυφόρο Βάικινγκ.
Η ανάλυσις της Ιεράς Σινδόνος εγένετο κατά τον αυτόν τρόπο, κατά τον οποίον εγένετο και εκείνη των φωτογραφιών του ʼρεως. Με τη βοήθεια ενός σκάννερ (τομογραφικού μηχανήματος ) οι Αμερικανοί επιστήμονες υπέβαλαν τις φωτογραφίες τις οποίες είχε λάβει δι υπεριωδών ακτινών το 1973, ο Ιταλός επιστήμων Τζιοβάν Μπαττίστα Τζιούντικα Κορδίλια, οι οποίες είχαν αποτυπώσει επί της ταινίας λεπτομέρειες όχι μόνον του σώματος του Ιησού, οι οποίες ήταν αθέατες δια γυμνού οφθαλμού, αλλά και των τραυμάτων της μαστιγώσεως, των ήλων και των ακανθών επί της κεφαλής Του. Τώρα το μηχάνημα τομογραφίας ανέλυσε εκάστην εκ των εικόνων εκείνων εις μίαν σειράν λεπτότατων στιγμών, των οποίων εμετρήθη η φωτεινή έντασις βάσει ειδικού κώδικος.
Εν συνεχεία όλες οι στιγμές διοχετεύτηκαν εντός ηλεκτρονικού εγκεφάλου, ο οποίος τις υπέβαλε σε διάφορες επεξεργασίες.
Εν εκ των πορισμάτων του ηλεκτρονικού εγκεφάλου υπήρξε η αναγνώριση της αρχαιότητας και του τόπου κατασκευής του υφαδιού του υφάσματος, το οποίο απεδείχθη ότι είχε κατασκευαστεί σύμφωνα προς τα ισχύοντα εις την Ιερουσαλήμ κατά την εποχή του Ιησού Χριστού. Με τα αυτά κριτήρια εξετάστηκε και η λεπτότατη κόνις, η οποία υπήρχε επί του υφάσματος και η οποία προερχόταν εκ των αρωμάτων και των ελαίων με τα οποία είχε αλειφθεί το Σώμα μετά την αποκαθήλωση.
Το σπουδαιότερο όμως όλων υπήρξαν οι φωτογραφημένες αποτυπώσεις επί της Σινδόνος όλων των λεπτομερειών του περιτυλιχθέντος Σώματος και οι οργανικές ουσίες του οι οποίες αφηγούνται με απίστευτη ακρίβεια το Θείον Πάθος. Οι ηλεκτρονικές αυτές εικόνες επιβεβαιώνουν τας ληφθείσας δια των υπεριωδών ακτινών, δείχνουν δε ότι το Θείον Σώμα είχε μαστιγωθεί και μάλιστα 121 φορές, σε όλα τα σημεία, πλην της περιοχής της καρδιάς, υπό δυο μαστιγωτών. Ο βασανισθείς είχε μαστιγωθεί σε κυρτή στάση, ο δε ηλεκτρονικός εγκέφαλος κατόρθωσε να μετρήσει ακόμη και τη δύναμη των μαστιγώσεων.
Επί της κεφαλής έχουν αποτυπωθεί τα ίχνη ακάνθινου στεφάνου, ο οποίος δεν ήταν στέφανος αλλά ολόκληρος σκούφος, ο οποίος κάλυπτε ολόκληρο το κεφάλι.
Η δεξιά πλευρά του προσώπου του βασανισθέντος είχε παραμορφωθεί, η δε αριστερά πλευρά της κόμης του και της γενειάδος του είχε ξεριζωθεί. Η πλευρά αυτή ήταν περισσότερο ματωμένη από τη δεξιά. Εις πλαστογράφος ουδέποτε θα ήταν δυνατό να φανταστεί τέτοιες περίεργες λεπτομέρειες, λέγει η έκθεση των επιστημόνων. Επί του σημείου όπου είχε ακουμπήσει το πρόσωπο διακρίνεται η θλάση του ρινικού οστού εκ ραβδισμού. Τραύματα εκ της μαστιγώσεως διακρίνονται επίσης εις το αριστερό γόνατο, εις δε την αριστερή κνήμη το τραύμα εκ του σχοινιού.
Ακόμη και το μαρτύριο της Σταυρώσεως και η φοβερά και μακρότατη αγωνία είναι αποτυπωμένα επί της Σινδόνος. Οι ήλοι φαίνεται ότι ήταν τρεις και όχι τέσσερις, κατά δε την διάρκεια της αγωνίας του ο Εσταυρωμένος είχε προσπαθήσει να ανορθωθεί, στηριζόμενος επί του μοναδικού ήλου δια του οποίου ήταν καρφωμένα τα πόδια του.
Υπάρχουν επίσης τα αιματοβαμμένα ίχνη των χεριών εκείνων οι οποίοι έκαναν την Αποκαθήλωση. ʼλλες δε λεπτομέρειες επιτρέπουν αναπαράσταση της σπουδής με την οποίαν εγένετο η Αποκαθήλωση.
Αρχ. Δ. ΣΑΠΙΚΑΣ
http://users.hol.gr/~sapikas_md/ermineia.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου