Μοναχισμός. Πρώιμες ασκητικές τάσεις. (Μέρος Α).

«Ο μοναχισμός είναι ώριμος καρπός του γενικότερου ασκητικού ιδεώδους της Χριστιανικής διδασκαλίας, το οποίο εκφράστηκε στους τρείς πρώτους αιώνες με τις ενθουσιαστικές τάσεις και τις ποικίλες μορφές ασκητικής πνευματικότητας των Χριστιανών.

Οι ασκητικές τάσεις εκδηλώθηκαν ως προσωπικά χαρίσματα ή και ως ομαδικές αναζητήσεις υψηλότερης πνευματικής τελειότητας. Είχαν πάντοτε το χαρακτήρα μιας μορφής αντιθέσεως προς τις τάσεις χαλαρώσεως του ηθικού βίου των Χριστιανών και συνέδεαν τα πνευματικά αγωνίσματα με την υποταγή του σαρκικού ή και του κοσμικού φρονήματος (παρθενία, εγκράτεια, προσευχή, νηστεία, μετάνοια κτλ). Από τις τάσεις αυτές διαμορφώθηκαν ήδη κατά τον Β αιώνα οι τάξεις των‘’Εγκρατών’’ ανδρών και γυναικών σε κάθε τοπική εκκλησία (παρθένοι, παρθενεύουσαι, χήραι, κα), οι οποίες όμως ενεργοποιούσαν τα ιδιαίτερα χαρίσματα της παρθενίας, της εγκρατείας και της ασκήσεως σε άρρηκτη ενότητα προς το λατρευτικό και το γενικότερο πνευματικό βίο της Χριστιανικής κοινότητας. Βεβαίως, υπήρχαν και υπερβολικές τάσεις εκφράσεως των πνευματικών αυτών αναζητήσεων (αντινομισμός, ευνουχισμός, αγαμία, ακτημοσύνη κα), αλλά ίσχυε πάντοτε η γενική αρχή περί της αποφυγής οποιασδήποτε επιδείξεως και της καυχήσεως για την αυστηρή άσκηση. Η αξίωση της ακαυχησίας και της ταπεινοφροσύνης ήταν, όπως είδαμε, απόλυτη κατά τους τρείς πρώτους αιώνες, ορισμένοι δε‘’Εγκρατείς’’ κατέφευγαν και σε φαινομενικά ανήθικες ή εκκεντρικές ή και ασυνάρτητες πράξεις (συνείσακτοι, εκδηλώσεις ανηθικότητας κα) για να αποκρύψουν το περιεχόμενο του πνευματικού τους αγωνίσματος (‘’οι δια Χριστόν σαλοί΄΄). Όπως δηλαδή η επιβίωση των ενθουσιαστικών τάσεων για την ομολογία της πίστεως οδήγησε πολλούς πιστούς στην υπερβολική ή και ακραία τάση της σπουδής ή και της αναζητήσεως του μαρτυρίου, έτσι και η επιδίωξη υψηλότερων πνευματικών επιδόσεων συνδυάστηκε με την αναζήτηση νέων μορφών βιώσεως του ασκητικού ιδεώδους. Ο Αναχωρητισμός υπήρξε ήδη από τα μέσα του Γ αιώνα η σημαντικότερη ίσως έκφραση των αναζητήσεων αυτών, συνεπήγετο δε την φυγή των χαρισματούχων πιστών από την Χριστιανική κοινότητα στις εγγύς ή και σε απομακρυσμένες ερημικές περιοχές για την απερίσπαστη επίδοσή τους στο πνευματικό αγώνισμα της ασκήσεως. Έτσι, η φυγή από την Χριστιανική κοινότητα, ενώ κατά την περίοδο των διωγμών κατακρίθηκε ως άρνηση του Χριστού για τον κόσμο, στον αναχωρητισμό εγκωμιάστηκε ως άρνηση του κόσμου για τον Χριστό. Η φυγή από τις πόλεις ήταν κυρίως φυγή από τους περισπασμούς της πόλεως για να κατορθωθεί με την συνεχή μετάνοια, προσευχή και άσκηση η πληρέστερη κοινωνία με τον Θεό. Άλλωστε, η φυγή από τον κόσμο δεν ήταν και φυγή από τους πειρασμούς, αφού το σαρκικό ή το γήινο φρόνημα είναι κατά βάση πνευματική αλλοτρίωση και όχι σαρκική εκτροπή από την ορθή πνευματική εμπειρία των Χριστιανών. Το υπόδειγμα της αναχωρήσεως του Χριστού στην έρημο για την κατανίκηση των πειρασμών του σατανά υπήρξε το εξαιρετικό πρότυπο για όσους επιθυμούσαν να κατορθώσουν την πληρέστερη μίμηση της ‘’πολιτείας’’ του Χριστού και να κατανικήσουν τους προσωπικούς τους πειρασμούς του σαρκικού και του γήινου φρονήματος. Υπό την έννοια αυτή οι αναχωρητές ασκητές απέδωσαν μεγαλύτερη βαρύτητα στους εσωτερικούς πνευματικούς πειρασμούς και ταύτισαν τα θανάσιμα αμαρτήματα με τα βαρύτερα αμαρτήματα των λογισμών».  


(Απόσπασμα από την Εκκλησιαστική Ιστορία του καθηγητή Βλ. Φειδά, Α Τόμος, σελ. 935-936).


http://exprotestant.blogspot.com