Περί Φιλαυτίας καί Ἐλευθερίας

Ἀρχιμανδρίτου Γεωργίου, Καθηγουμένου Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου 

Ἐπειδή βρισκόμαστε στήν περίοδο τῆς ἁγίας καί μεγάλης Τεσσαρακοστῆς διάλεξα αὐτό τό θέμα, ποῦ δέν θά εἶναι τόσο μία δική μου διαπραγμάτευσι ἀλλά κυρίως μία παρουσίασι  χωρίων ἀπό τούς ἁγίους Πατέρας μας. Θά παρουσιάσουμε καί θά ὑπομνηματίσουμε κάποια πατερικά χωρία, ὥστε νά εἶναι γιά ὅλους μας ἡ ὁμιλία μου αὐτή μία μελέτη τῶν νηπτικῶν Πατέρων γύρω ἀπό τό τόσο σοβαρό αὐτό θέμα τῆς φιλαυτίας καί τῆς ἐλευθερίας.

              

                

Ἡ φιλαυτία μητέρα τῶν παθῶν

Ὅλη αὐτή τήν περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς λέγεται ἡ πολύ γνωστή εὐχή τοῦ ἁγίου Ἐφραίμ: «Κύριε καί Δέσποτα τῆς ζωῆς μου, πνεῦμα ἀργίας, περιεργείας, φιλαρχίας καί ἀργολογίας μή μοι δός. Πνεῦμα δέ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονῆς καί ἀγάπης χάρισέ μοι τῷ σῶ δούλῳ. Ναί Κύριε Βασιλεῦ, δώρησαί μοι τοῦ ὁρᾶν τά ἐμά πταίσματα καί μή κατακρίνειν τόν ἀδελφόν μου». Κατά βάθος ὅλα αὐτά τά αἰτήματα ἀποβλέπουν στό νά ἐλευθερωθοῦμε ἀπό τήν φιλαυτία, ἡ ὁποία κατά τούς ἁγίους Πατέρας εἶναι ἡ ρίζα ὅλων τῶν κακῶν. 

Πρίν προχωρήσω ὅμως στό θέμα, θά ἤθελα νά διαβάσουμε γιά λίγο τήν πολύ χαριτωμένη ἑρμηνεία τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου στούς λόγους τοῦ ἀποστόλου Παύλου, στήν Β΄ πρός Τιμόθεον ἐπιστολή, κεφ. γ΄: «ἔσονται γάρ οἱ ἄνθρωποι φίλαυτοι, φιλάργυροι, ἀλαζόνες, ὑπερήφανοι, βλάσμημοι, γονεῦσιν ἀπειθεῖς, ἀχάριστοι, ἀνόσιοι, ἄστοργοι, ἄσπονδοι, διάβολοι, ἀκρατεῖς,ἀνήμεροι, ἀφιλάγαθοι, προδόται, προπετεῖς, τετυφωμένοι, φιλήδονοι μᾶλλον ἤ φιλόθεοι». 

Ἄς δοῦμε μερικά ἀπό αὐτά, πῶς τά ἑρμηνεύει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὁ ὁποῖος εἶναι πατερικός ἑρμηνευτής τῆς Καινῆς Διαθήκης: «Εὐθύς βάλλει ὁ Ἀπόστολος τό πρῶτον πάθος ἀπό ὅλα τά πάθη καί τήν πρώτην ρίζαν ὁπού γεννά ὅλα τά κακά, ἤγουν τήν φιλαυτίαν, διατί φυσικῶ τῷ τρόπω, πρῶτον τινάς ἀγαπᾶ τόν ἑαυτόν του καί ἔπειτα διά τόν ἑαυτόν του ἀγαπᾶ καί τούς ἄλλους ἀνθρώπους καί τά ἄλλα τοῦ κόσμου πράγματα. 

Εἶναι  λοιπόν ἡ φιλαυτία μία ἄτακτος φιλία τοῦ ἑαυτοῦ μας, ἀπό τήν ὁποίαν νικώμενοι κάμνομεν ὅλα τά κακά καί τά πάθη διά νά θεραπεύσωμεν τόν ἑαυτόν μας καί ἡ ὁποία μᾶς κάμνει νά μή στοχαζώμεθα καί νά θέλωμεν τό καλόν του πλησίον μας ἀλλά μόνον τό ἐδικόν μας, διότι φίλαυτος λέγεται ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος, ὁπού φιλεῖ μόνον τόν ἑαυτόν του, ἀπό τό ὁποῖον ἀκολουθεῖ τό νά μή φιλῆ οὔτε τόν ἑαυτόν του.

Διότι καθώς ἀκολουθεῖ καί εἰς τά μέλη τοῦ σώματος καί ἡ βλάβη τοῦ ἑνός μέλους, τοῦ ὀφθαλμοῦ θετέον ἤ τῆς χειρός ἤ τοῦ ποδός διαβαίνει καί εἰς τά ἄλλα μέλη, ἤ καθώς ἀκολουθεῖ εἰς τήν οἰκίαν, εἰς τήν οἰκοδομήν τοῦ οἴκου καί ὅταν ἐβγάνη τινάς μίαν πέτραν ἀπό τόν τοῖχον σείει καί ταράττει καί τάς ἄλλας πέτρας, ἔτσι ἀκολουθεῖ καί εἰς τήν Ἐκκλησίαν τῶν Χριστιανῶν καί ὅποιος ἐπιμελεῖται μόνον τόν ἑαυτόν του ἀμελεῖ δέ τόν ἀδελφόν του, αὐτός βλάπτει καί τόν ἴδιον ἑαυτόν του”.

Μετά ἀναφέρεται στό «φιλάργυρον».

Καί συνεχίζει: «Καθώς λοιπόν ἀπό τήν ἀγάπην γεννᾶται κάθε καλόν, ἔτσι καί ἐκ τοῦ ἐναντίου, ἀπό τήν φιλαυτίαν, τήν ἐναντίαν της ἀγάπης, γεννᾶται κάθε κακόν. Διότι ἡ μέν ἀγάπη εἶναι πλατειά καί εὐρύχωρος καί εἰς ὅλους ἐκχέει τάς εὐεργεσίας της, ἡ δέ φιλαυτία στενεύει τό πλάτος τῆς ἀγάπης καί εἰς ἕνα μόνον ἄνθρωπον συμμαζώνει τάς εὐεργασίας αὐτῆς.

«Ἀλαζόνες». Εἰς τούς ὑστερινούς λέγει καιρούς θέλουν εἶναι οἱ ἄνθρωποι ἀλαζόνες, ἤγουν οἱ κομπάζοντες, πώς εἶναι τῶν ἄλλων ἀνθρώπων ἀνώτεροι. Ἀπό τήν φιλαυτίαν δέ γεννᾶται καί οὗτος ὁ φαρμακερός κλάδος τῆς ἀλαζονείας. Ἀλαζονεύεται γάρ τινάς διατί ἀγαπᾶ τόν ἑαυτόν του καί θέλει νά τόν δοξάση ὑπέρ τούς ἄλλους.

«Ὑπερήφανοι, βλάσφημοι». Ἡ ἀλαζονεία ὅταν προκόψῃ καί αὐξήσῃ γίνεται ὑπερηφάνεια, ἡ δέ ὑπερηφάνεια πάλιν γίνεται ὕβρις καί βλασφημία εἰς τόν Θεόν. Διατί ὅταν τινάς ἀλαζονεύεται καί ἔχει τόν ἑαυτόν του ἀνώτερον τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, τότε καί ὑπερηφανεύεται, ἤγουν ἐπιγράφει εἰς τόν ἑαυτόν του ὅλα τά κατορθώματα καί τάς ἀρετᾶς, ἤτοι νομίζει πῶς αὐτός μέ τήν δύναμιν του ἑκατόρθωσε τάς ἀρετᾶς ὁπού ἔχει καί ὄχι μέ τήν Χάριν καί δύναμιν τοῦ Θεοῦ, τοῦτο δέ νομίζοντας βλασφημεῖ ὁ ταλαίπωρος εἰς τόν Θεόν, ἀπό τόν ὁποῖον προέρχεται κάθε ἀρετή καί κάθε καλόν. Φανερόν δέ εἶναι ὅτι καί ἡ ὑπερηφάνεια καί ἡ πρός Θεόν βλασφημία προέρχονται ἀπό τήν φιλαυτίαν. 

Μετά σχολιάζει το, «γονεῦσιν ἀπειθεῖς, ἀχάριστοι, ἀνόσιοι, ἄστοργοι, ἄσπονδοι».

Καί καταλήγει: «Βλέπεις, ἀδελφέ, πῶς τά πάθη καί τά κακά εἶναι ἀλληλένδετα ὡσάν ἁλυσίδα καί ἕνα ἀπό τό ἄλλον γεννᾶται; Καθώς καί ἐκ τοῦ ἐναντίου καί οἱ ἀρετές εἶναι ἀλληλένδετες καί μία ἀπό τήν ἄλλην γεννάται». 

Μετά ἑρμηνεύει το, «διάβολοι» καί λέγει ὅτι «οἱ ἄνθρωποι  ἔχουν νά γίνουν εἰς τούς ὑστερινούς καιρούς διάβολοι, ἤγουν κακολογοῦντες ὅλους τούς ἀνθρώπους καί διαβάλλοντες αὐτούς, διατί ἐκεῖνος ὅπου δέν γνωρίζει νά ἔχῃ εἰς τόν ἑαυτόν του κανένα καλόν καί ἀρετήν, αὐτός διαβάλλει καί τούς ἄλλους πῶς εἶναι τοιοῦτοι. 

Διατί; Διατί νομίζει πῶς μέ τοῦτο προξενεῖ εἰς τόν ἑαυτόν του κάποιαν παρηγορίαν, διά νά μή φαίνεται πώς αὐτός μόνον εἶναι κακός, ἀλλά εἶναι καί οἱ ἄλλοι. Βλέπεις ἀγαπητέ ὅτι ἡ φιλαυτία εἶναι ἡ ρίζα ὅπου γεννᾶ καί τάς διαβολάς εἰς τόν κόσμον;».

Καί προχωρεῖ ἔτσι ὁ ἅγιος Νικόδημος καί ἐξηγεῖ ὅτι πράγματι ἡ ρίζα ὅλων τῶν κακῶν εἶναι ἡ φιλαυτία. 

Ἄς δοῦμε ὅμως τί λέγουν καί οἱ ἄλλοι ἅγιοι Πατέρες γιά τό θέμα αὐτό.

Ὅ ἅγιος Ἡσύχιος ὁ Πρεσβύτερος, στήν ἐπιστολή του «πρός Θεόδουλον» λέγει: «Δέν ὑπάρχει δυνατώτερο δηλητήριο ἀπό τό δηλητήριο τῆς ἀσπίδος καί τό βασιλίσκου (μυθικός ὄφις τῆς Ἀφρικής). Καί δέν ὑπάρχει κακία χειρότερη ἀπό τήν φιλαυτία. Παιδιά τῆς φιλαυτίας ποῦ κινοῦνται μέ ὁρμή εἶναι ὁ αὐτοέπαινος μέσα στήν καρδιά, ἡ αὐταρέσκεια ἡ γαστριμαργία, ἡ πορνεία, ἡ κενοδοξία, ὁ φθόνος καί ἡ κορωνίδα ὅλων, ἡ ὑπερηφάνεια, ἡ ὁποία γνωρίζει ὄχι μόνον ἀνθρώπους ἀλλά καί ἀγγέλους νά ρίχνη ἀπό τόν Οὐρανό καί νά τούς ντύνῃ μέ τό σκοτάδι ἀντί μέ τό φῶς».

Ὁ ἅγιος Θαλάσσιος: «Εἰ θέλεις ὑφέν τῶν κακιῶν ἀπολλαγῆναι, τῆ μητρί τῶν κακῶν, τῆ φιλαυτίᾳ ἀπόταξαι». Ἄν θέλῃς διά μιᾶς νά ἀπαλλαγῆς ἀπό ὅλα τά κακά, νά ἀποταγῆς, δηλαδή νά ἀπαρνηθῆς τήν φιλαυτία.


Ἀπόσπασμα ἀπό τήν Ἐτήσια Ἔκδοση της
Ι. Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου Ἁγίου Ὅρους
Περίοδος Β΄  Ἔτος 2010 Ἀριθμός 35
σελίδες 85 -90

 anavaseis.blogspot.com