ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΑΒΑΣΕΙΣ

Ο ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Γ' ΔΟΥΚΑΣ ΒΑΤΑΤΖΗΣ, Ο ΕΛΕΗΜΩΝ

            Ο ευσεβής και φιλόχριστος αυτός αυτοκράτορας γεννήθηκε στα 1193 και ήταν γόνος της επιφανούς οικογένειας των Δουκών. Το 1204, μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Φράγκους σταυροφόρους, η βυζαντινή αυτοκρατορία διαιρέθηκε σε τέσσερα αντίπαλα βασίλεια: τη λατινική αυτοκρατορία της Κωνσταντινουπόλεως, την αυτοκρατορία της Νικαίας στη Μικρά Ασία, όπου κατέφυγε ο νόμιμος αυτοκράτορας και ο οικουμενικός πατριάρχης, το δεσποτάτο της Ηπείρου, στη δυτική Ελλάδα, και το βουλγαρικό βασίλειο του Ιωάννη Β΄ του Ασάνη.  Στα 1222, ο Ιωάννης διαδέχθηκε τον θείο του Θεόδωρο Λάσκαρη που είχε πεθάνει άτεκνος και ο οποίος χάρη στην πολιτική του ικανότητα είχε κατορθώσει να αναδιοργανώσει τις βυζαντινές δυνάμεις κατά τα πρότυπα της παλαιάς αυτοκρατορίας.

            Ο Ιωάννης επέδειξε αμέσως τις εξαιρετικές ιδιότητες ενός πολιτικού και τις αρετές ενός χριστιανού αυτοκράτορα.  Υπήρξε ο μέγιστος των ηγεμόνων της Νίκαιας και ένας από τους πιο θαυμαστούς αυτοκράτορες του Βυζαντίου.  Χάρη σε μια σειρά λαμπρές στρατιωτικές νίκες και έξυπνους χειρισμούς στη σύμπηξη συμμαχιών, εξασφάλισε μέσα σε λίγα χρόνια τον έλεγχο της Μικράς Ασίας και ανέκτησε το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών που βρίσκονταν στα χέρια των Λατίνων.  Κατέλαβε μάλιστα και την Ανδριανούπολη, κοντά στην Κωνσταντινούπολη· έτσι όταν πέθανε το 1254, η αυτοκρατορία της Νικαίας περιελάμβανε στην πραγματικότητα τα εδάφη της βυζαντινής αυτοκρατορίας πριν τη φραγκική κατάκτηση.  Δεν απέμενε πια παρά η κατάληψη της Βασιλεύουσας· πράγμα που επιτεύχθηκε από τον διάδοχό του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο, το 1261.

            Εμφορούμενος από φλογερό ζήλο για το καλό της εκκλησίας, ο Ιωάννης Γ΄ διεξήγαγε πολλές φορές διαπραγματεύσεις με τον πάπα της Ρώμης Γρηγόριο Θ΄ με σκοπό την ένωση των Εκκλησιών.  Στα 1232, συνεκλήθη μια Σύνοδος στην πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας της Νικαίας, το Νυμφαίον.  Οι ορθόδοξοι αντιπρόσωποι, επικεφαλής των οποίων ήταν ο πατριάρχης Γερμανός Β΄ (1222-1241) και ο περίφημος Νικηφόρος Βλεμμύδης (1197-1272), επέδειξαν συμφιλιωτική στάση και συμφώνησαν να αποδεχθούν μια συμβιβαστική διατύπωση όσον αφορά το πρόβλημα της εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος («εκ του Πατρός δια του Υιου εκπορευόμενον»).   Ματαίως, όμως, διότι ο πάπας επέμενε να υποστηρίζει τη λατινική αυτοκρατορία της Κωνσταντινουπόλεως.  Οι συζητήσεις συνεχίσθηκαν επί του διαδόχου του, Ιννοκέντιου Δ΄, και ο πάπας έδειξε διατεθειμένος να εγκαταλείψει τις αξιώσεις του επί της Κωνσταντινουπόλεως.  Τα πράγματα έδειχναν ότι η Ένωση ήταν κοντά· δεν αποφασίσθηκε όμως ποτέ, εξαιτίας της αντίθεσης του πατριάρχου Γερμανού Β΄, ο οποίος κράτησε μια αυστηρότερη στάση όσον αφορά τα πατρώα δόγματα.

            Ο ευσεβής αυτοκράτορας είχε ήπιο χαρακτήρα, απλό και φιλήσυχο.  Όλοι μπορούσαν να τον πλησιάσουν και να βρουν σε αυτόν στήριξη και κατανόηση.  Ήταν ένθερμος προστάτης των αδικημένων και ιδιαιτέρως των αγροτών που καταπιέζονταν από τους μεγάλους γαιοκτήμονες.  Καταπιάσθηκε με την αναδιοργάνωση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας για να εξασφαλίσει την ευημερία των υπηκόων του και τη δικαιοσύνη.  Μια ημέρα που συνάντησε τον ίδιο τον γιο ντυμένο με ακριβά ρούχα να πηγαίνει στο κυνήγι, τον επιτίμησε αυστηρά λέγοντας: «Πώς μπορείς να ξοδεύεις έτσι το χρήμα των υπηκόων σου σε τέτοιες μάταιες ασχολίες; Δεν γνωρίζεις ότι τα πολύτιμα τούτα υφάσματα και τα κεντήματα αυτά γίνονται από το αίμα των Ρωμαίων, και ότι πρέπει να δίνεις σε αυτούς λογαριασμό για ότι ξοδεύεις, αφού ο πλούτος των βασιλέων είναι ο πλούτος των υπηκόων τους;»

            Ο Ιωάννης ήταν αληθινή πηγή ευσπλαχνίας και ελεημοσύνης και για τον λόγο αυτό του αποδόθηκε ο Τίτλος Ιωάννης ο Ελεήμων.  Ανήγειρε και εξωράισε πολλούς ναούς προς δόξαν του Θεού και έδειξε βαθύ σεβασμό για τους μοναχούς και την εκκλησιαστική ιεραρχία.

            Εκοιμήθη εν ειρήνη το 1254 και ενταφιάσθηκε στην εκκλησία που είχε κτίσει στη Μαγνησία.  Όταν μετά από επτά χρόνια άνοιξαν τον τάφο του, ανακάλυψαν ότι το σώμα του παρέμενε άφθαρτο και ανέδιδε γλυκειά ευωδία.

(Πηγή: Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Εκδόσεις ΙΝΔΙΚΤΟΣ)

 

mkka.blogspot.com